Volgens Peter Mertens (PVDA België) zijn we gestopt met dromen. Geloven we dat er buiten het alledaagse pragmatische geploeter geen perspectief meer bestaat. Maar vergis je niet, er is altijd een alternatief. Dus gooi TINA (There Is No Alternative) gerust overboord.
Op vraag van Thomas Blommaert van uitgeverij EPO stelde Peter Mertens een boek samen over uitdagende toekomstideeën. Samen met vijftien enthousiastelingen van de hoe-durven-ze-generatie, een nieuwe generatie van toekomstmakers, heeft hij De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen geschreven. Het doel: een zuurstoftrein van vernieuwing, een nieuwe sociale lente. Een anker- en vertrekpunt om van daaruit verder te durven dromen.
Vooreerst wordt er een lans gebroken voor de miljonairstaks. Een taks die alleen slaat op de vermogens van meer dan 1 miljoen euro en met een maximum aanslagvoet van drie procent. De auteurs berekenen dat deze taks zo maar even jaarlijks 9,5 miljard euro oplevert. 9,5 miljard euro die gebruikt kan worden om in de samenleving te investeren. En dit is nodig aangezien de rijkdom van de vermogenden niet zelf terug naar de samenleving vloeit. Thomas Piketty toont in zijn boek Kapitaal in de 21ste eeuw aan dat hoe meer rijkdom de voorbije decennia vast kwam te zitten bij een erg kleine top, hoe meer de ongelijkheid toenam. De miljonairstaks biedt volgens Peter Mertens en Marco Van Hees een antwoord op deze evolutie. Deze taks is volgens hen zowel een herverdelende als een terugbetaaltaks die ervoor zorgt dat de geproduceerde maatschappelijke rijkdom opnieuw wordt geïnvesteerd in de samenleving: een heel bescheiden deel van het over-vermogen vloeit terug naar de samenleving, en daar worden we allen beter van. Bovendien blijkt uit de enquête van Knack over ongelijkheid in december 2014 dat maar liefst 85 procent van de Belgen voorstander is van zulk een miljonairstaks. Enerzijds zal de miljonairstaks de crisis niet oplossen, dat beseffen de auteurs ook, maar anderzijds zou het wel een belangrijke hefboom zijn om slapend kapitaal te activeren.
Er is echter een gezegde dat stelt dat geld niet gelukkig maakt. Genieten van je gezin en je vrije tijd maakt je dat echter wel. Daarom dat Maartje De Vries en Benjamin Pestieau voorstander zijn van een 30-urige werkweek: de mensen terug meester laten zijn van hun tijd, hun gezondheid, hun relaties en hun leven. Overwerk en tijdtekort zijn epidemieën geworden.
Vooral vrouwenbewegingen trekken hier de kar. Omdat het ook een strijd is om meer gendergelijkheid. In Zweden bijvoorbeeld, waar de kinderopvang en het vaderschapsverlof goed zijn geregeld, is de tijdskloof tussen mannen en vrouwen het kleinst.
Slechts 30 uur per week werken? Onmogelijk hoor ik u al denken. Toch mogen we niet vergeten dat in het verleden ook de 40-uren week een onmogelijkheid leek. Tot ze werd ingevoerd… In nauwelijks een eeuw tijd werd destijds de arbeidstijd gehalveerd! Van 6×14 uur in 1870 naar 5×8 uur in 1975.
Maar sinds 1975 en de opkomst van het neoliberalisme werken we allemaal terug langer en langer en produceren we tegelijk meer en meer. Vandaag produceert iedere Belg 3,4 keer meer rijkdom dan in 1960. Maar ook hier weer hetzelfde verhaal als bij de miljonairstaks: deze geweldige groei vloeit niet terug naar de werknemers en de samenleving, maar eerder om de dividenden jaar na jaar te verhogen. Het wordt dus tijd dat de samenleving de organisatie van arbeid terug in handen krijgt.
Andere onderwerpen zoals de noodzaak aan een ander en beter woonbeleid, gratis eerstelijnszorg (zo wist ik niet dat wij één van de weinige West-Europese landen zijn waar de huisarts niet gratis is), een gratis, breder, polytechnisch, open en gastvrij onderwijssysteem, klimaatneutrale steden, vergelijkende praktijktesten om discriminatie te bewijzen, en bindende volksreferenda, komen in dit boek ook uitgebreid aan bod. Alles bespreken zou deze recensie te uitgebreid maken en zou het boek ook wat onrecht aandoen. De auteurs van de verschillende ideeën die in dit boek aan bod komen zijn gepassioneerd, niet alleen door hun vernieuwende voorstellen, maar ook voor een eerlijkere en meer gelijkwaardige samenleving. Een passie die in een recensie als deze wat verloren gaat. Daarnaast worden de voorstellen ook telkens in hun historisch perspectief geplaatst om aan te tonen dat ze niet zo onhaalbaar zijn als ze lijken. Nogmaals, TINA is slechts framing. In sommige landen zijn delen van hun voorstellen trouwens nu al realiteit.
Op een bepaald ogenblik stellen de auteurs in het boek de vraag hoeveel de toekomst mag kosten? En dat is inderdaad een vraag die ik me wel doorheen het hele boek stel. De ideeën en voorstellen zijn verfrissend en bieden inderdaad uitzicht op een warmere en meer gelijke samenleving, maar kosteloos zijn ze zeker niet, integendeel. Hoe zal deze samenleving gefinancierd worden? Zal dit door bijvoorbeeld hogere belastingen worden opgevangen? Of een hogere BTW op luxeproducten? Zelf beseffen de auteurs ook dat hun voorstellen niet gratis zijn. Maar zij zijn ervan overtuigd dat die nieuwe samenleving ook vanzelf meer opbrengt omdat ze zoveel huidige problemen opvangt en oplost.
Het boek is uiteraard een boek vol linkse ideeën. Ook de cover verraadt dit reeds. Het is een schilderij waarin er veel beweging zit rond een prachtig rood hart. Net als het boek.
De miljonairstaks en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen is een zeer lezenswaardig boek en het doet je de wereld vanuit een ander perspectief bekijken: het alledaagse wordt ongewoon en het ongewone alledaags.
Auteur: Peter MERTENS (red.)
ISBN: 9789462670389
Publicatiedatum: 9 april 2015
Uitgever: EPO
Nick Mertens
LIBRORUM TRACTATUS 